Τα Άθυρα είναι ένα πεδινό χωριό 603 οικογενειών. Βρίσκεται στα ανατολικά όρια του Νομού Πέλλας, σε υψόμετρο 30 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Η έκταση του είναι 26 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το χωριό συνδέεται με τη Θεσσαλονίκη με αστική συγκοινωνία.
Άθυρα. Η Εκκλησία Μεταμόρφωσης Σωτήρος.
Το Πλατανόρεμα, ένα μικρό ποτάμι που πηγάζει από το όρος Πάικο, καθώς ρέει προς τη θάλασσα, διασχίζει την αγροτική περιοχή των Αθύρων.
Ιστορία
Το παλιό όνομα του χωριού ήταν "Μπόζετς" (η λέξη "μπάζε" σημαίνει Θεέ μου). Το 1926 μετονομάσθηκαν σε Άθυρα από την ομώνυμη θέση της Ανατολικής Θράκης. Το οθωμανικό όνομα ήταν "Μπουγιούκ Τσεκμετζέ" ή απλά "Τσεκμετζέ". Από τον Τσεκμετζέ (Αθυρα) κατάγονται οι "Τσεκμετζελιώτες" των Αθύρων.
Μπόζετς και Μποζιτσιανοί
Στη διάρκεια του Μακεδόνικου Αγώνα οι Μποζιτσιανοί δεν έμειναν "με σταυρωμένα τα χέρια". Με μπροστάρηδες τον ιερέα του χωριού Παπα-Δημήτρη Οικονόμου και τη δασκάλα Ευθαλία, αντέδρασαν ενάντια στους Εξαρχικούς κομιτατζήδες. Ενημέρωσαν την ελληνική κυβέρνηση και τον ελληνικό λαό της ελεύθερης Ελλάδας, της Κρήτης και της Κύπρου. Δημιούργησαν "Επιτροπή Άμυνας Μπόζετς", που εντάχτηκε στην περιφερειακή "Επιτροπή Άμυνας Γιαννιτσών". Οι Κομιτατζήδες δολοφόνησαν τους Μποζιτσιανούς Μακεδονομάχους Θεόδωρο Οικονόμου (Παπαδημητρίου), Άγγελο Γιάντση, Λάζαρο Δήμτσα, Θεόδωρο Σαμαρά, Γιάννο Δήμτσα και Γιάννη Καρζάκη.
Ο ελληνικός στρατός εισήλθε στο "Μπόζετς" στις 22 Οκτωβρίου 1912, δύο η μέρες μετά τη Μάχη των Γιαννιτσών.
Οι Πρόσφυγες
Στην περίοδο 1923-1926 οι Μποζιτσιανοί, γεννημένοι σ' αυτή τη γη (γηγενείς) και ριζωμένοι σ' αυτόν τον τόπο (εντόπιοι ή ντόπιοι), υποδέχτηκαν με κατανόηση, συμπόνοια και ανθρωπιά τους πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες των Αθύρων ήρθαν από την Ανατολική Θράκη και τον Πόντο. Συγκεκριμένα ήρθαν: α. Από τα Άθυρα, το Γαρδά και το Κάλλιο (ή Καλλιώ) της περιοχής Κωνσταντινούπολης - Μέτρων (Τσατάλτζας). β. Από το Νεοχώρι της χερσονήσου Καλλιπόλεως , γ. Από το "Κιουπλί" Έβρου και δ. Από το "Κουλίκ" του "Άκνταγ Ματέν" του Πόντου. Στη δεκαετία 1948 -1958 εγκαταστάθηκαν στα Άθυρα οι έξι μεγάλες οικογένειες Σαρακατσάνων.
Τα Άθυρα σήμερα
Η πολιτιστική και κοινωνική ζωή αναπτύσσονται γύρω από τον τοπικό πολιτιστικό σύλλογο, ο οποίος έχει οργανώσει πέντε χορευτικά τμήματα, τμήμα μουσικής, τμήμα θεάτρου, λειτουργεί τράπεζα αίματος, αναπαριστά λαϊκά έθιμα. Συμμετέχει ενεργά στη διοργάνωση του κύκλου τριήμερων εκδηλώσεων "Αθυριώτικα" (26-28/7). Από τα Άθυρα κατάγεται ο Πέτρος Δ. Θεοχαρίδης, συγγραφέας του βιβλίου "ΑΘΥΡΑ ΚΑΙ ΑΘΥΡΙΩΤΕΣ" (ΔΡΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΑΜΑΤΑ ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ) και βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών.
