Βρεθήκαμε στο δήμο Πέλλας κατόπιν πρόσκλησης του δημάρχου και του δημοτικού συμβουλίου, με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης των Γιαννιτσών (20 Οκτωβρίου 1912).
Αφετηρία μας και τόπος διαμονής τα Γιαννιτσά, έδρα του δήμου Πέλλας, πόλη κτισμένη στον απέραντο και πλούσιο κάμπο, ο οποίος δημιουργήθηκε μετά την αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών. Ιδρυμένα σε στρατηγική θέση, ανάμεσα στην πεδιάδα και το όρος Πάικο, πάνω στο σταυροδρόμι των βασικών αξόνων των Βαλκανίων με κυρίαρχη την Εγνατία οδό, τα Γιαννιτσά κατοικούνται από την αρχή της αρχαιότερης νεολιθικής εποχής και αποτελούν έναν από τους αρχαιότερους οικισμούς της Ευρώπης. Στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρξε το κέντρο του Μακεδονικού Αγώνα, ενώ στη σύγχρονη Ιστορία έχει να επιδείξει θυσίες πατριωτισμού στον αγώνα της απελευθέρωσης.
Οσον αφορά τη Μάχη των Γιαννιτσών, μια από τις σημαντικότερες μάχες των Βαλκανικών Πολέμων, ξεκίνησε στις 19 Οκτωβρίου 1912 και διήρκεσε δυο μέρες. Ο τουρκικός στρατός, αφού δε συγκράτησε τις δυνάμεις του στα στενά του Σαραντοπόρου, συγκεντρώθηκε στα Γιαννιτσά όπου και οχυρώθηκε. Η στρατηγική θέση των Γιαννιτσών, οι χαμηλοί λόφοι και η παρακείμενη λίμνη έκαναν υποχρεωτική την πορεία των αντιπάλων σε ένα στενό σχετικά χώρο. Τριάντα πυροβόλα και 25.000 Τούρκοι στρατιώτες περίμεναν τους Ελληνες. Η έφοδος του ελληνικού στρατού ήταν ορμητική και το πρωί της 20ής Οκτωβρίου του 1912 η νίκη ήταν γεγονός. Οι απώλειες ήταν βαριές, οι απώλειες των Τούρκων τριπλάσιες, ο δρόμος όμως για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ήταν πλέον ανοιχτός.
Σήμερα τα Γιαννιτσά είναι μια ζωντανή πόλη, η οποία κατοικείται από 30.000 περίπου κατοίκους, είναι αγροτική περιοχή, η οποία διαθέτει έξι εκκοκιστήρια, ένα εργοστάσιο κατεψυγμένων λαχανικών και φρούτων, ένα εργοστάσιο καταψυγμένων φρούτων, πέντε εργοστάσια κονσερβοποιίας, ένα εργοστάσιο υφαντουργίας, ένα ελαιουργείο, δύο οινοποιεία, ενώ κατασκευάζονται άλλα δύο. Οσον αφορά τη διαμονή, λειτουργούν δυο ξενοδοχεία στο κέντρο της πόλης και ένα εκτός (στο 5ο χλμ. Γιαννιτσών - Θεσσαλονίκης) και σύμφωνα με το δήμαρχο Πέλλας, Γρηγόρη Στάμκο, «πρέπει να δημιουργηθούν κι άλλες μονάδες έτσι ώστε να προσελκύσουμε κόσμο».
Στην πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου σημαντικό ρόλο παίζει η Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Πολιτισμού & Ανάπτυξης Πέλλας (ΔΗΚΕΠΑΠ) με το Πνευματικό Κέντρο, πρόεδρος του οποίου είναι η Ερασμία Λούσπα.
Στα οθωμανικά μνημεία των Γιαννιτσών
Τα Γιαννιτσά, αν και έχουν συμπληρώσει μια ιστορική πορεία 8.500 χρόνων, είναι μια σύγχρονη, αναπτυσσόμενη πόλη στην οποία ελάχισταδείγματα θυμίζουν κομμάτια από το παρελθόν. Απ' αυτά ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα οθωμανικά μνημεία, οκτώ στο σύνολο, εκ των οποίων τα έξι βρίσκονται σ' ένα τόξο, ενώ στα τρία έχει γίνει αναστήλωση.
Πρόκειται για το Μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός (15ος αιώνας) -στρατηλάτη του οθωμανικού στρατού και κατακτητή της Μακεδονίας και της Θράκης, ο οποίος πέθανε το 1417, ετάφη σε μαυσωλείο το οποίο κατέστη τόπος προσκυνήματος για τους μουσουλμάνους της Βαλκανικής. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, στο μαυσωλείο, το οποίο αποτέλεσε και χώρο προσευχής (τζαμί), ετάφησαν και 5-6 μέλη της οικογένειάς του. Το μνημείο υπέστη πολλές φθορές κατά την προπολεμική περίοδο, οι οποίες αποκαταστάθηκαν με την πρόσφατη αναστήλωση. Στο Μαυσωλείο, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο και ξεναγό μας Γιώργο Σκιαδαρέση, πρόκειται να στεγαστούν περιοδικές εκθέσεις.
Δεύτερο μνημείο που επισκεφτήκαμε ήταν ο Τουρμπές ή αλλιώς το Μαυσωλείο τυ Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου, εγγονού του Γαζή Εβρενός (15ος αιώνας). Κάποιοι ιστορικοί διαφωνούν με την άποψη ότι ήταν μαυσωλείο και το πιθανότερο είναι να υπήρξε μικρό τζαμί.
Τρίτο μνημείο ο Πύργος Ρολογιού του Σερίφ Αχμέτ (1753) -απόγονος του Γαζή Εβρενός- το ύψος του οποίου ξεπερνά τα 20 μ. Αποτελείται από τρία μέρη, τη βάση, τον κορμό και τη στέγη. Η βάση είναι λιθόκτιστη, ο κορμός πλινθόκτιστος και επιχρισμένος με κονίαμα, η δε κωνική στέγη διαμορφώνεται ως ένας ξύλινος πυργίσκος. Εντυπωσιακός είναι δε ο φωτισμός του το βράδυ!
Τα υπόλοιπα μνημεία είναι τα Λουτρά του Γαζή Εβρενός, τα Λουτρά του Αχμέτ Μπέη, η Οικία του Εμίν Μπέη, δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, το Τζαμί του Σεΐχη Ιλαχή, το τέμενος του Ισκεντέρ Μπέη, το οποίο υπέστη σοβαρές καταστροφές.
Οσον αφορά την προβολή των οθωμανικών μνημείων, γίνεται προσπάθεια ώστε να γίνουν πόλος έλξης πολιτισμικού τουρισμού. «Υπάρχουν οθωμανικά μνημεία σ' όλη την Ελλάδα, αλλά συγκεκριμένα για τη Β. Ελλάδα χαράσσεται ένα δίκτυο, από τον Εβρο μέχρι την Ηπειρο, με σκοπό την προσέλκυση τουριστών με ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον» δηλώνει στα «Ταξίδια» του ΑτΚ ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Καππαδόκων Θεοφάνης Ισακίδης.
Διαδρομή στο Πάικο
Πρόκειται για ένα πανέμορφο βουνό, ιδανικό για πεζοπορίες και διαδρομές ανάμεσα σε δάση με δρυς και οξιές.
Ξεκινώντας από τα Γιαννιτσά και ύστερα από 10 χλμ. φτάνουμε στο Ελευθεροχώρι, χωριό που έκαψαν οι αντάρτες, αλλά ξανακτίστηκε και τώρα κατοικείται από μερικές οικογένειες. Στην είσοδο του χωριού κάνουμε στάση στο μνημείο υπέρ των πεσόντων και παρατηρούμε και ένα τμήμα τοίχου από το πέτρινο σχολείο που απέμεινε.
Από το Ελευθεροχώρι ο δρόμος μετατρέπεται σε χωμάτινος και τα 12,3 χλμ. που διανύσαμε μέχρι το καταφύγιο του ΕΟΣ Γιαννιτσών στα 1.305 μ. διανύθηκαν ανάμεσα σε δάση δρυός και οξιάς και σ' ένα πανέμορφο τοπίο.
Μια παρέα - μέλη του ΕΟΣ Γιαννιτσών που αγαπούν το βουνό, απολαμβάνουν τη φύση τρώγοντας ψητές λιχουδιές και πίνοντας ντόπιο τσιπουράκι. Το ίδιο θα κάνουμε και εμείς, θα συνομιλήσουμε με τον πρόεδρο του ΕΟΣ Γιαννιτσών -και καλλιτέχνη- Σάκη Αραμπατζή, θα μας μιλήσει για τα σχέδια του καταφυγίου που ευελπιστεί να είναι έτοιμο του χρόνου τέτοια εποχή. «Μας δόθηκε βοήθεια από το δασαρχείο και από το δήμο Πέλλας», μου αναφέρει ο κ. Αραμπατζής. Μου δείχνει την ψηλότερη κορυφή του Πάικου, την Γκόλα Τσούκα (1.654 μ.) -γυμνή κορυφή σημαίνει η ονομασία της- έτσι όπως φαίνεται η νότια πλευρά της. «Να 'ρθεις σε κάνα μήνα, που θα μαζέψουμε μανιτάρια από το βουνό και θα φτιάξουμε μοναδικές σπεσιαλιτέ», με προσκαλούν ο κ. Αραμπατζής και τα μέλη του συλλόγου, ο Δημήτρης Γκότσης και η σύζυγός του Γιώτα, ο Γιάννης Παπαδόπουλος, ο Κώστας Ψαρρής, ο Νίκος Μπιλίτσης. Τους φωτογραφίζω μπροστά από τη σημαία του ΕΟΣ Γιαννιτσών και τους δίνω ραντεβού για το φθινόπωρο.
Στον ποταμό Λουδία και στις πηγές Αραβησσού
Σειρά στην επίσκεψή μας έχει ο ποταμός Λουδίας, σε απόσταση 7 χλμ. από την πόλη των Γιαννιτσών, και εκεί όπου βρίσκονται οι εγκαστάσεις του Ναυταθλητικού Κέντρου, σημαντικό έργο αθλητικής και τουριστικής υποδομής. «Χρειάζεται να υλοποιηθεί η προγραμματική σύμβαση με τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού για άλλους τρεις ξύλινους οικίσκους, έτσι ώστε να μπορούν να φιλοξενηθούν πλήρεις ομάδες», τονίζει στα «Ταξίδια» του «ΑτΚ» ο δήμαρχος Πέλλας, Γρηγόρης Στάμκος, προσθέτοντας ότι ήδη υπάρχουν πέντε σπιτάκια εκ των οποίων το ένα ανήκει στον κωπηλατικό σύλλογο.
Οσον αφορά τις πηγές Αραβησσού, πρόκειται για μια όαση δροσιάς, με πλατάνια, ρυάκια, ξύλινα γεφυράκια και μερικά καφέ αναψυκτήρια - ταβερνάκια. Οι πηγές της Αραβησσού αναβλύζουν στις νότιες παρυφές του Πάικου, ενώ στο χώρο ανάβλυσής τους λειτουργεί το αντλιοστάσιο Αραβησοού της ΕΥΑΘ που τροφοδοτεί με πόσιμο νερό την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Πέλλα, η αμπελόεσσα
Ο θεός του οίνου, Διόνυσος, ο οποίος απεικονίζεται στεφανωμένος με την άμπελο στα ψηφιδωτά της Πέλλας, φαίνεται ότι βρήκε πρόσφορη και ευλογημένη γη. Η Πέλλα, δεν θα μπορούσε να μην παράγει και οίνο εξαιρετικής ποιότητας. Εκεί άλλωστε γράφτηκαν και οι «Βάκχες» με τη γνήσια διονυσιακή υπόθεση, η αρχαία τραγωδία του Ευριπίδη, το 407 π.Χ., όταν ο ποιητής βρισκόταν στην Πέλλα, στην αυλή του βασιλιά Αρχέλαου.
Δυο κτήματα και οινοποιεία με αμπελώνες να απλώνονται στις πλαγιές του Πάικου, με ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης και ωρίμανσης των σταφυλιών, με βιολογικές καλλιέργειες και ποικιλίες τοπικές και όχι μόνο. Η Νεγκόσκα, τοπική ποικιλία, αλλά και ο Ροδίτης, το Ξινόμαυρο, το Ασύρτικο, το Syrah, το Merlot, το Sauvignon κ.ά. δίνουν κρασιά με «σώμα», κρασιά που αναδύουν αρώματα, κρασιά που αναδεικνύουν τους χαρακτήρες του τόπου.
Με 55 στρέμματα αμπελώνες, 35.000 φιάλες, παραγωγή ετησίως και ένα πρόσφατο χρυσό βραβείο με το λευκό «Μοσχοστάφυλο» στο διαγωνισμό οίνου που πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο του 2012 στο Βερολίνο, το Κτήμα Αλεξανδρίδη αποτελεί οικογενειακή επιχείρηση και βρίσκεται στο Νέο Μυλότοπο. Το οινοποιείο διαθέτει σύγχρονη μονάδα 1.000 τετρ. μ. και περιλαμβάνει χώρους παραγωγής και αποθήκευσης κρασιού, υπόγειες κάβες παλαίωσης, αίθουσα γευστικής δοκιμής (τηλ. 23820/52.495, www.alexandride-estate.com).
Το δεύτερο οινοποιείο της περιοχής, το Κτήμα Λίγα, βρίσκεται στο 1ο χλμ. Γιαννιτσά - Αρχοντικό και εκεί ο οινολόγος Θωμάς Λίγας με σπουδές στη Γαλλία αξιοποιώντας την τεχνογνωσία και την εμπειρία του πειραματίζεται στην καλλιέργεια του αμπελιού και στην οινοποίηση προσπαθώντας να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες του τόπου. «Ο Ροδίτης ήταν μια παρεξηγημένη ποικιλία και εγώ ήθελα να την αναδείξω», τονίζει ο Θωμάς Λίγας συμπληρώνοντας ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στην περιοχή τη νύχτα και οι υψηλές την ημέρα κάνουν τη διαφορά στο χρώμα, το άρωμα, τη γεύση του κρασιού. Το Κτήμα Λίγας εστιάζει στις τοπικές γηγενείς ποικιλίες ενώ η παραγωγή του κυμαίνεται κατά μέσο στις 60.000 – 80.000 ετησίως (τηλ. 2820/24.421, www.ligas.gr).
Στους αρχαιολογικούς χώρους της Πέλλας
Στην Πέλλα (12 χλμ. από Γιαννιτσά) βρίσκονται το σύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο και ο αρχαιολογικός χώρος Πέλλας (σ.σ. εκτενές αφιέρωμα είχαμε στα «Ταξίδια» του «ΑτΚ» στις 30/9/12). Η Πέλλα είναι η πόλη η οποία ιδρύθηκε από τον Αρχέλαο Α' (413-399 π.Χ.) ή από τον Αμύντα Γ' για να γίνει η νέα πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους αντί των Αιγών (Βεργίνα). Η Πέλλα παρέμεινε πρωτεύουσα μέχρι την κατάλυση του μακεδονικού κράτους από τους Ρωμαίους, οι οποίοι τη λεηλάτησαν και μετέφεραν τους θησαυρούς της στη Ρώμη. Αργότερα η πόλη καταστράφηκε από σεισμό και στη συνέχεια ανοικοδομήθηκε.
Στην Πέλλα δεσπόζει, μεταξύ άλλων, το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τόπος στον οποίο γεννήθηκε τον Ιούλιο του 356 π.Χ. Γονείς του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο βασιλιάς Φίλιππος Β' της Μακεδονίας και η πριγκίπισσα Ολυμπιάδα. Πέθανε στη Βαβυλώνα, στις 10 Ιουνίου του 323 π.Χ., σε ηλικία 32 ετών.
Οσον αφορά το νέο αρχαιολογικό μουσείο της Πέλλας, αποτελείται από τέσσερις θεματικές ενότητες, μέσα από τις οποίες μαθαίνουμε για την καθημερινή ζωή των αρχαίων, τις ασχολίες τους, τη δημόσια ζωή στην Πέλλα, θαυμάζουμε τα ψηφιδωτά κ.ά. Στον δε αρχαιολογικό χώρο εκτείνονται οι ιδιωτικές κατοικίες, η αρχαία πόλη, η Αγορά κ.ά. (τηλ. 23820/31.160).
Σύμφωνα με τον υπεύθυνο του μουσείου Χάρη Τσούγγαρη, «η επισκεψιμότητα στο μουσείο και τον αρχαιολογικό χώρο, παρά την κρίση, παρουσιάζει ανοδική πορεία. Υπάρχει αύξηση από την τουρκική αγορά που συνδυάζουν και την επίσκεψη στα οθωμανικά μνημεία στα Γιαννιτσά, αλλά και από Ισραήλ, Βαλκάνια, Κεντροδυτική Ευρώπη και Αμερική. Στόχος μας να προσελκύσουμε σχολεία, να έρχονται οι μαθητές και να μαθαίνουν για την Ιστορία του τόπου».
Επιστροφή στα Γιαννιτσά, την πρώτη πόλη που συναντάμε, ερχόμενοι από Θεσσαλονίκη, στη διαδρομή μας επί της ιστορικής Εγνατίας οδού. Το επίκεντρο της κοινωνικής ζωής της πόλης βρίσκεται στον πεζόδρομο, ενώ στα παράπλευρα στενά της υπάρχουν κι άλλα στέκια για καφέ, ποτό και φαγητό. Τι λέτε, καθόμαστε για ένα δροσιστικό κρασάκι, φτιαγμένο με μεράκι στους αμπελώνες της γης του Μεγάλου Αλεξάνδρου;
Πηγή: Αγγελιοφόρος της Κυριακής (Κυριακή, 7 Οκτωβρίου 2012) - Δήμος Πέλλας: στην πατρίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου
